Elektronik veri tabanları TDK’ya göre; “Bilgisayar kullanımında çözüme erişmek için işlenebilir duruma getirilmiş bilgi ortamı. Bir konuya ilişkin verilerden oluşan ve genellikle bir veri tabanı dizgesi aracılığıyla bir bütün olarak yaşatılan veri kümeleri topluluğu.” Anlamlarına gelmektedir. Kütüphanecilik literatüründe ise; “makale, kitap, dergi gibi pek çok farklı türde kaynaklara online erişimi mümkün kılan sistemlerdir.”

Elektronik kaynak türleri hakkında bilgi almak için tıklayın.

Veri Tabanlarında Tarama

Milyonlarca kaynak arasından ihtiyaç duyduğun bilgiye erişmek veri tabanlarında bilinçli bir tarama yapmaktan geçer.

Veri tabanlarında bilinçli tarama yapmak için;

İlk önce ihtiyaç duyulan bilgininin anahtar kelimelerini belirlemeniz gerekir.
Daha sonra konunuzla ilgili hangi veri tabanını (mühendislik-sağlık-kütüphane-beşeri bilimler-siyaset..) kullanmak gerektiğini belirlemek gerekir.
Aşağıda verilen arama seçeneklerini ve boolen operatörlerini kullanılarak tarama yapılır.

Arama Seçenekleri

Veri tabanlarında arama yapayı kolaylaştıracak;
Özet
Tam metin
Yazar/lar adı soyadı
Konu
Eser Adı
Yıl
Yayınevi
Konu Başlığı
Dil

Gibi birçok arama ucu bulunmakta olup veri tabanına türüne göre değişiklik gösterebilir.

Boolen Operatörleri

Bu kısımda bir veri tabanındaki var olan tüm bilgiler arasında ihtiyaç duyduğunuz bilgiye en hızlı şekilde ulaşmanızı olanak sağlayacak boolen operatörlerinden bahsedeceğiz.

Boolen operatörleri aramayı genişletmek veya daraltmak için kullanılır.

AND Operatörü

AND operatörü taramayı daraltmak ve daha özel sonuçlar bulmak için kullanılır. Belirlenen anahtar kelimelerinin hepsinin sonuçlarda olmasını zorunlu kılar.

Örnek: Bilgi AND bilimi

Yapılan aramada çıkan sonuçlarda hem BİLGİ hem de BİLİMİ kelimesi olacaktır.

OR Operatörü

OR operatörü taramayı genişletmek ve daha fazla sonuca ulaşmak için kullanılır. Araştırılan terimlerden herhangi biri tarama sonucunda yer alır Or işleci kullanılarak art arda yazılan terimlerden sadece birinin dokümanlarda bulunmasının yeterli olduğunu durumlarda kullanılır.

Örnek: BİLGİ OR BİLİMİ

NOT Operatörü

NOT operatörü ile istemediğiniz kelimeleri taramanızın dışında tutmanızı sağlar; Araştırmanızı daraltır; Tarama terimlerinizin çağrıştırdığı sonuçlarda yer almasını istemediğiniz kavramları veri tabanının dışarıda tutmasını sağlamak için kullanılır

Örnek: BİLGİ NOT BİLİMİ

Kesme İşaretleri

Bir kelime kökünden türeyen diğer kelimeleri bulmak için kesme işareti kullanılır.
Kesme işareti (truncation)/Joker Karakterler (wildcard) veri tabanlarına göre farklılık gösterir. Yaygın olarak kullanılan semboller: *, !, ?, #

Aramalarda İşaret Kullanımı

Kesme işareti, “kelimeyi kesme” anlamına gelmektedir; bir kelimenin sonunu, o kelimenin kökünden türeyen başka kelimeleri bulmak için kesebilirsiniz. Kestiğiniz yerde kullanmanız gereken karakter asterisk (*) veya soru (?) işaretidir.

Örneğin:

Econom* : Economi, Economics

Türk* : Türkiye, Türkler

Etkisiz Kelimeler (Stop Words)

Veri tabanı, makale ya da web sayfalarında sıkça karşılaşılan, araştırmaların sonucunu değiştirmeyen kelimelerdir. Bu kelimeleri tarama yaparken kullanmaktan kaçınınız?

Yaygın olarak kullanılan “Stop Words”ler:

a
an
the
in
of
on
are
be
if
into
which

Kaynakça

Çelik, S. (2020, Kasım 23). Veri Tabanlarında Arama ve Boolean Bağlaçları. Açık Hava Kütüphanesi: https://www.sonmezcelik.net/2012/05/veri-tabanlarnda-arama-ve-boolean.html adresinden alındı

Sivri, E. (2020, Kasım 23). Elektronik Veri Tabanı Nedir. Bilgi Bilimi: https://bilgibilimi.net/elektronik-veri-tabani/ adresinden alındı

Veri Tabanı Tarama Yöntemleri: Genel Bilgi. (2020, Kasım 23). Robert College Ibrahim Bodur Library : https://library.robcol.k12.tr/c.php?g=660246&p=4662350 adresinden alındı