Bilgi Erişim – Bilgiye Erişim

Bilgiye Erişim

Bilgi erişim – bilgiye erişim kişinin istediği bilgiye ulaşmak için bilgi toplama, veri tarama, sınıflama eylemleri, aranan ve istenilen bilgiye ulaşmak için izlediği yol olarak tanımlanabilir.

İçinde bulunduğumuz çağ “Bilgi Çağı” olarak adlandırılabilir. Günümüzde bilgi artış hızı mükemmel derecede artmıştır. 2003 yılında Kaliforniya Üniversitesi’nin yaptığı bir çalışmaya göre (How Much Information) 2002 yılı itibarıyla her türlü ortama aktarılmış olan yeni bilgilerin (basılı, yazılı, elektronik…) miktarı yaklaşık 5 exabyte’dır.

Günümüzde ise bu bilgi miktarının bir hayli artmış olduğunu söylemek kaçınılmazdır. Bu bilgi artış hızına ayak uydurmak için bilgi erişimin ne olduğunu ve istenen bilgiye nasıl ulaşılabilmesi gerektiğini bilmek ve bilinenleri uygulamak çok önemlidir. “Geleceğin cahili okuma yazma bilmeyen değil de, bilgiye nasıl erişileceğini bilmeyendir” diyor Alvin Toffler.

Bilgi Erişim Sorunları

Günümüzde bilgi erişim de kullandığımız kaynak internettir özellikle arama motorları. Fakat internetteki bilgiler ne kadar doğru ? Ne kadar sağlıklı? Kullanıcı istediği bilgiyi kolayca bulabiliyor mu? Çünkü  ünümüzde arama motorları sap ve samanı çoğunlukla ayırt edemez durumda. Ayrıca bilgi erişim olayının karmaşık hale gelmesi büyük bir risk aslında. Mooers Yasasına göre: “Bilgi edinmek için katlanılan zahmet, bilgi edinmeden yaşamanın zahmet ve sıkıntılarından daha fazla ise bilgi erişim sistemleri kullanılmamaya başlar.^[2](Tonta,Y.2001, 37.Kütüphane Haftası Bildirileri.).Bilgi erişimin temel sorunu diyebileceğimiz bir sorun var. Kişi tarafından bilinmeyen ve tanımlanamayan bir konuya erişim. Bilgi erişimi için kullanılan teknolojiler bu soruna çözüm olabilmiş değildir.Bilgiye erişim için kullanılabilecek çeşitli sistemler vardır.

Bilgi Erişim Sistemleri

Bilgi erişim sistemleri kullanıcıların ihtiyaç duyduğu bilgilerle alakalı tüm verileri sunmak ve alakasız olanları ise ayıklamak amacıyla oluşturulmuşlardır. Bilgi erişim sistemlerinin ilgili tüm kaynaklara konulara vb. ulaşması gereklididr fakat günümüzdeki pek çok sistem bunu başaramamaktadır. Kullanıcılar ihtiyaç duydukları bilgiye ulaşmak için bilgi erişim sistemlerinden yararlanabilirler. Bilgi erişim sistemlerinin birer bibliyografik özellik taşıdığını söyleyebiliriz. Danışma kaynakları olarak da bilinir.

Kataloglar

Kaynakların betimleyici özelliklerini bulunduran, yani bibliyografik özelliklerini barındıran ve kaynakların nerede olduğunu bildiren bilgi erişim sistemleridir.

Bibliyografyalar

Bibliyografyalar belirli bir konu hakkında yazılmış kaynakların listeleridir.

İndekseler (Dizinler)

Aranılan belgenin nerede,nasıl bulunabileceğini içeren listelerdir.

Ansiklopediler ve Sözlükler

Ansiklopedi ve sözlükler danışma kaynakları olarak bilgi erişim sistemleridir.Ansiklopediler genellikle alfabetik ve sistematik bir düzen içerisinde oluşturulmuş kaynklalardır. Sözlükler ise genellikle alfebetik bir sisteme göre oluşturulmuşlardır.

OPAC’lar (Online Erişim Kataloğu)

Kütüphanelerin elektronik olarak kullandığı çevrim içi kataloglardır.Bu kaynaklarda kataloglarda olduğu gibi eserlerin bibliyografik özelliklerini taşırlar.

Thesauruslar

Bu kaynaklar terimler arası kavramsal ilişkileri gösterirler. Eş anlamlı kelimeler sözlüğüde denilebilir.

Veri Tabanları

Veri tabanları için online (çevrim içi) çalışan bibliyografyalar diyebiliriz.

Öz ve Atıf Dizinileri

Öz dizinleri, öz adı verilen ve belge ile ilgili kısa özet içeren, kullanıcıya kaynak hakkında ön bilgi veren kaynaklardır. Atıf dizinler ise, özellikle bilimel alanda yapılan üretimlerin ölçülmesini amaçlar.

Bilgi Erişim Yöntemleri

Niteleyici Kataloglama

Bu yöntemde kaynaklar bibliyografik özelliklerine göre nitelenir.

Bibliyografik Sınıflama

Sınıflama birbirleriyle ilgili ortak ve özdeş ilişkileri bulunan varlıkları gruplandırmak için yapılan eylemdir. Bibliyografik sınıflama ise bibliyografik özellikleri baza alarak işler.Temelde iki tane sınıflama sistemi vardır. Evrensel Onlu Sınıflama Sistemi (Dewey Onlu Sınıflama Sistemi), Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi.

Konu Başlıkları 

Konu başlıkları bibliyografik kayıtlamamya dayalı bir terimdir. Ayrıca konuların başlıklanması kaynakları yerleştirmede,kataloglamada ve erişiminde kolaylık sağlar.

Anahtar Sözcük

Bir konuyu, başlığı, terimi en iyi şekilde özetleyen sözcüklerdir.

Bilgi Erişim ve İnternet

Günümüzde web ortamında kayıt altına alınmış sayısız, yığınla bilgi var. Öyle ki webde arama yapma yangın musluğundan su içmeye benzetilebilir. O kadar şiddetli geliyor ki ihtiyacımız olanı içinden alamıyoruz.

 Bu sorunun yanı sıra webdeki bilgi ne kadar sağlıklı, ne kadar işimize yarar bu soruların cevabı da muallaktadır. Kaldı ki webdeki bilgi dinamik bilgilerdir yani bir nevi hareket halindedirler.

İnternetteki bilginin ne zaman kaybolacağını kestiremezsiniz, bugün aradığınız bilgiyi yarın bulamayabilirsiniz. Zaten bu noktada önemli olanda bu. Yani ne kadar bilginin arşivlendiği önemli değil, önemli olan istenilen bilgiye erişim sağlanıyor olması. Bilgi erişimi için kullandığımız her türlü kaynak, teknoloji “Bilgi İletişim Teknolojisi (BİT)” olarak adlandırılır.

Bitler bile bilgi erişim sağlama konusunda sağlıklı ve yararlıysa ancak kullanışlı olabiliyorlar. Günümüzde ihtiyaç duyulan bilgiye ulaşmanın en kısa yolu internet ve internetin barındırdığı arama motorları olarak görülmektedir.Daha önce de belirtildiği gibi webdeki bilgiler çok fazla sağlıklı olmadığı için arama motorları sonuçlarıda sağlıklı olmayabilir.

Çünkü arama motorları yüzeysel webi tara ve bulunan ilk bilgiyi önümüze getirir. Ayrıca webdeki bilgilerin kesinliği yoktur. Webdeki bilgiler kimse tarafından doğru mu yanlış mı diye incelenmez.Herkes webe her konu hakkında doğru veya yanlış bilgiler yazabilir.

Bu konu hakkında hiçbir şey bilmeyen bir ilkokul öğrenciside olabilir, alanında uzman konuya hakim bir profesyonel de olabilir fakat web bunu denetlemez.Yine de arama motorlarında veya veri tabanlarında arama yaparken daha sağlıklı sonuçlara ulaşmak için bir takım yollar izlenebilir.

Anahtar sözcük seçimine dikkat etme,kelime gruplarını tırnak içinde yazma (Örneğin, “Ses kirliliği”), “ve, veya, değil” ifadelerinin kullanımı (and, or, not) gibi.

Kaynak