MARC’ın Tanımı

MARC (Machine-Readable Cataloging), kütüphanelerin bibliyografik bilgilerini bilgisayar sistemlerine girebilmesini sağlayan bir standarddır. Bu standard, bilgilerin değiş tokuş edilmesi ve paylaşılmasını kolaylaştırır. MARC formatı, bibliyografik verilerin makineler tarafından okunabilir ve işlenebilir olmasını sağlar. İlk olarak Library of Congress tarafından 1960’larda geliştirilmiştir ve dünya genelinde birçok kütüphane tarafından kullanılmaktadır.

MARC’ın Tarihçesi

MARC, 1960’lı yıllarda Library of Congress (Kongre Kütüphanesi) tarafından geliştirilmiştir. O dönemde kütüphaneler, kataloglama ve bilgi paylaşımı konusunda standardizasyon eksikliği yaşamaktaydı. MARC, bu eksikliği gidermek ve kütüphane kayıtlarını dijital ortama taşımak amacıyla ortaya çıkmıştır. Zamanla, MARC formatı dünya genelindeki kütüphaneler tarafından benimsenmiş ve uluslararası bir standart haline gelmiştir. Bugün, MARC 21 adı verilen versiyonu en yaygın olarak kullanılan formattır.

MARC’ın Amacı ve Kullanım Alanları

MARC’ın temel amacı, kütüphanelerin katalog bilgilerini standart bir formatta saklamasını ve paylaşmasını sağlamaktır. Bu sayede kütüphaneler arası bilgi değişimi ve entegrasyon kolaylaşır. MARC, sadece kütüphanelerde değil, aynı zamanda arşivler, müzeler ve diğer bilgi merkezlerinde de kullanılmaktadır. MARC, bibliyografik kayıtların düzenlenmesi, depolanması ve erişilmesi için ideal bir yapıdır.

MARC Kataloglamanın Önemi

MARC, kütüphanelerin katalog bilgilerini standart bir formatta saklamasını ve paylaşmasını sağlar. Bu sayede:
– Katalog bilgileri kolayca paylaşılabilir ve entegre edilebilir.
– Bilgilerin doğruluğu ve tutarlılığı korunur.
– Kütüphane otomasyon sistemleri arasında uyumluluk sağlanır.
– Araştırmacılar ve kullanıcılar için daha erişilebilir ve anlaşılır veriler sunulur.

Kütüphaneler İçin Önemi

MARC (Machine-Readable Cataloging), kütüphaneler için kritik bir öneme sahiptir. Kütüphanelerin, kataloglama ve bilgi paylaşımı süreçlerinde etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar. Bu sistem sayesinde, bibliyografik veriler standart bir formatta saklanır ve paylaşılır, bu da kütüphaneler arası işbirliğini ve kaynak paylaşımını kolaylaştırır.

Bilgi Paylaşımı ve Standartlaşma

MARC, bilgi paylaşımının ve standartlaşmanın sağlanmasında önemli bir rol oynar. Farklı kütüphaneler, aynı MARC formatını kullanarak verilerini paylaşabilir ve entegrasyon sağlayabilir. Bu standartlaşma, kütüphaneler arası veri alışverişini kolaylaştırır ve bilgi erişimini artırır. Ayrıca, MARC formatı sayesinde verilerin doğruluğu ve tutarlılığı korunur.

Kullanıcılar İçin Avantajları

MARC, kütüphane kullanıcıları için de birçok avantaj sunar. Standart bir kataloglama formatı, kullanıcıların kütüphane kaynaklarına daha kolay erişebilmesini sağlar. Arama ve keşif süreçleri daha hızlı ve etkili hale gelir. Ayrıca, MARC formatı sayesinde, kullanıcılar aradıkları bilgilere daha hızlı ulaşabilir ve kaynakların düzenli ve sistematik bir şekilde sunulmasından faydalanabilir.

MARC Kayıtlarının Yapısı

MARC kayıtları, bibliyografik bilgilerin organize bir şekilde saklanmasını ve işlenmesini sağlayan yapılandırılmış bir formattır. MARC kayıtları, çeşitli alanlar ve alt alanlardan oluşur ve her biri belirli bir türde bilgiyi temsil eder.

Kayıt Lideri

Kayıt lideri, MARC kaydının başlangıcında yer alan sabit uzunluklu bir alandır. 24 karakter uzunluğunda olan bu alan, kaydın genel özelliklerini tanımlar. Kayıt lideri, kaydın uzunluğu, kaydın durumu, veritabanındaki yeri gibi bilgileri içerir.

Kontrol Alanları

Kontrol alanları, MARC kaydının sabit uzunluklu alanlarıdır ve belirli yönetimsel bilgileri içerir. Bu alanlar, kaydın benzersiz kimlik numarasını, işlem tarihini ve kontrol numarasını içerir. Örneğin, 001 alanı kayıt numarasını, 003 alanı kontrol numarası kimliğini ve 005 alanı son işlem tarihini gösterir.

Veri Alanları

Veri alanları, MARC kaydının asıl bibliyografik bilgilerini içeren değişken uzunluklu alanlardır. Bu alanlar, etiketler, göstergeler ve alt alanlardan oluşur. Her veri alanı, belirli bir türde bilgiyi temsil eder ve kullanıcıya detaylı bilgi sağlar.

Etiketler

Etiketler, veri alanlarının türünü belirten üç haneli kodlardır. Örneğin, 245 etiketi başlık ve sorumluluk bildirimi alanını, 100 etiketi ise ana giriş – kişi adı alanını temsil eder. Etiketler, MARC kayıtlarının okunmasını ve yorumlanmasını kolaylaştırır.

Göstergeler

Göstergeler, veri alanlarının alt alanlarına veya içeriklerine ilişkin ek bilgi sağlayan tek haneli sayılardır. Her veri alanı iki göstergeye sahiptir ve bu göstergeler, alanın anlamını ve kullanımını daha spesifik hale getirir.

Alt Alan Kodları

Alt alan kodları, veri alanlarındaki bilgileri daha küçük parçalara ayıran ve detaylandıran kodlardır. Her alt alan, belirli bir türde bilgi içerir ve alt alan kodları, bu bilgilerin tanımlanmasını sağlar. Örneğin, 245 alanındaki $a alt alanı başlığı, $c alt alanı ise sorumluluk bildirimini temsil eder.

MARC Alanları ve Kodları

Kontrol Alanları

001: Kayıt Numarası

001 alanı, MARC kaydının benzersiz kimlik numarasını içerir. Bu numara, kaydın kütüphane sistemindeki tanımlayıcısıdır ve başka bir kayıtla karışmasını önler.

Örnek: 001  000000123

003: Kontrol Numarası Kimliği

003 alanı, 001 alanında belirtilen kontrol numarasının hangi kuruma ait olduğunu gösterir. Bu alan, kontrol numarasının kaynağını belirtir ve veri bütünlüğünü sağlar.

Örnek: 003  DLC

005: Son İşlem Tarihi ve Saati

005 alanı, MARC kaydının en son ne zaman güncellendiğini gösterir. Bu alan, yıl, ay, gün, saat ve dakika bilgilerini içerir ve kaydın güncellenme geçmişini takip etmek için kullanılır.

Örnek: 005  20240531123045.0

Başlık Alanları

100: Ana Giriş – Kişi Adı

100 alanı, bir eserin ana yazarı olan kişinin adını içerir. Bu alan, kişisel yazarların isimlerini belirtir ve kullanıcıların belirli bir yazarın eserlerini bulmasını kolaylaştırır.

Örnek: 100 1_ $aDoe, John,$d1970-

110: Ana Giriş – Kurum Adı

110 alanı, bir eserin ana yazarı olan kurumu veya kurumsal yazarı belirtir. Bu alan, kurum adlarını içerir ve kurumsal yazarlara ait eserlerin bulunmasını sağlar.

Örnek: 110 2_ $aAmerican Library Association.

111: Ana Giriş – Toplantı Adı

111 alanı, belirli bir toplantının veya konferansın adını içerir. Bu alan, toplantı veya konferanslarla ilgili bilgileri sağlar ve bu tür etkinliklerde üretilen eserlerin bulunmasını kolaylaştırır.

Örnek: 111 2_ $aInternational Conference on Machine Learning$b(ICML)$d(2024)

Başlık ve Yayın Bilgileri

245: Başlık ve Sorumluluk Bildirimi

245 alanı, eserin başlığını ve sorumluluk bildirimini içerir. Bu alan, eserin adını, alt başlığını ve sorumlu kişileri belirtir.

Örnek: 245 10 $aArtificial Intelligence: Concepts and Applications /$cJohn Doe.

246: Varyant Başlık

246 alanı, eserin varyant başlıklarını içerir. Bu alan, alternatif başlıklar, kısaltmalar ve diğer başlık varyantlarını belirtir.

Örnek: 246 3_ $aAI: Concepts and Applications.

250: Baskı Bildirimi

250 alanı, eserin baskı bildirimini içerir. Bu alan, eserin hangi baskısı olduğunu belirtir.

Örnek: 250 __ $aSecond edition.

260: Yayın, Dağıtım, vb. Bildirimi (RDA öncesi)

260 alanı, eserin yayın, dağıtım, vb. bilgilerini içerir. Bu alan, yayıncı, dağıtıcı, basım yeri ve tarihi gibi bilgileri sağlar.

Örnek: 260 __ $aNew York :$bSpringer,$c2023.

264: Yayın, Dağıtım, vb. Bildirimi (RDA sonrası)

264 alanı, eserin yayın, dağıtım, vb. bilgilerini içerir. RDA (Kaynak Tanımlama ve Erişim) standardına göre düzenlenmiş bu alan, daha detaylı yayın bilgilerini içerir.

Örnek: 264 _1 $aNew York :$bSpringer,$c2023.

Fiziksel Tanım Alanları

300: Fiziksel Tanım

300 alanı, eserin fiziksel tanımını içerir. Bu alan, sayfa sayısı, boyutlar ve varsa ek materyaller gibi bilgileri sağlar.

Örnek: 300 __ $a250 pages :$billustrations ;$c24 cm.

336: İçerik Türü

336 alanı, eserin içerik türünü belirtir. Bu alan, eserin metin, görüntü, ses vb. içerik türlerini tanımlar.

Örnek: 336 __ $atext$btxt$2rdacontent

337: Medya Türü

337 alanı, eserin medya türünü belirtir. Bu alan, eserin hangi ortamda bulunduğunu tanımlar.

Örnek: 337 __ $aunmediated$bn$2rdamedia

338: Taşıyıcı Türü

338 alanı, eserin taşıyıcı türünü belirtir. Bu alan, eserin hangi formatta bulunduğunu tanımlar.

Örnek: 338 __ $avolume$bnc$2rdacarrier

Notlar Alanları

500: Genel Not

500 alanı, esere ilişkin genel notları içerir. Bu alan, esere dair ek bilgiler ve açıklamalar sağlar.

Örnek: 500 __ $aIncludes bibliographical references and index.

504: Bibliyografya Notu

504 alanı, eserin bibliyografya notlarını içerir. Bu alan, eserde yer alan bibliyografik referansları belirtir.

Örnek: 504 __ $aBibliography: pages 230-240.

505: İçindekiler Notu

505 alanı, eserin içindekiler listesini içerir. Bu alan, eserin bölümlerini ve içindekiler sayfasını belirtir.

Örnek: 505 0_ $aIntroduction — Chapter 1: Overview — Chapter 2: Concepts — Chapter 3: Applications.

Konu Erişim Alanları

600: Konu Erişimi – Kişi Adı

600 alanı, konu erişimi için kişi adını belirtir. Bu alan, belirli bir kişinin konu olarak ele alındığı eserleri bulmayı sağlar.

Örnek: 600 10 $aDoe, John,$d1970-

610: Konu Erişimi – Kurum Adı

610 alanı, konu erişimi için kurum adını belirtir. Bu alan, belirli bir kurumun konu olarak ele alındığı eserleri bulmayı sağlar.

Örnek: 610 20 $aAmerican Library Association.

650: Konu Erişimi – Konu Başlığı

650 alanı, konu erişimi için konu başlığını belirtir. Bu alan, belirli bir konu hakkında bilgi sağlayan eserleri bulmayı sağlar.

Örnek: 650 _0 $aArtificial intelligence.

Diğer Standart Alanlar

700: Ek Giriş – Kişi Adı

700 alanı, ek giriş için kişi adını belirtir. Bu alan, esere katkıda bulunan diğer kişilerin isimlerini içerir.

Örnek: 700 1_ $aSmith, Jane,$d1980-

710: Ek Giriş – Kurum Adı

710 alanı, ek giriş için kurum adını belirtir. Bu alan, esere katkıda bulunan diğer kurumların isimlerini içerir.

Örnek: 710 2_ $aLibrary of Congress.

711: Ek Giriş – Toplantı Adı

711 alanı, ek giriş için toplantı adını belirtir. Bu alan, esere katkıda bulunan diğer toplantı veya konferansların isimlerini içerir.

Örnek: 711 2_ $aConference on Information Technology$b(CIT)$d(2024)

800: Seri Ek Girişi – Kişi Adı

800 alanı, seri ek girişi için kişi adını belirtir. Bu alan, belirli bir serinin yazarının adını içerir.

Örnek: 800 1_ $aRowling, J. K.,$d1965-$tHarry Potter.

Örnek MARC Kayıtları

Örnek 1: Basit Bir MARC Kaydı

Aşağıda basit bir MARC kaydı örneği bulunmaktadır. Bu kayıt, temel bibliyografik bilgileri içermektedir:

LDR  00000nam  2200000 a 4500
001  000000123
003  DLC
005  20240531123045.0
100  1_ $aDoe, John,$d1970-
245  10 $aIntroduction to MARC /$cJohn Doe.
260  __ $aNew York :$bSpringer,$c2023.
300  __ $a150 pages ;$c24 cm.

Örnek 2: Detaylı Bir MARC Kaydı

Aşağıda detaylı bir MARC kaydı örneği bulunmaktadır. Bu kayıt, daha fazla bilgi ve alan içermektedir:

LDR  00000cam  2200000 a 4500
001  000000456
003  DLC
005  20240531124500.0
100  1_ $aSmith, Jane,$d1980-
245  10 $aAdvanced MARC Cataloging /$cJane Smith.
246  3_ $aMARC Cataloging
250  __ $aSecond edition.
260  __ $aBoston :$bPearson,$c2024.
300  __ $a300 pages :$billustrations ;$c26 cm.
504  __ $aIncludes bibliographical references (pages 280-290) and index.
505  0_ $aIntroduction — Chapter 1: MARC Basics — Chapter 2: Advanced Techniques — Chapter 3: Case Studies.
650  _0 $aLibrary cataloging$xData processing.
700  1_ $aDoe, John,$d1970-

Örnek 3: Elektronik Kaynakların MARC Kayıtları

Aşağıda elektronik kaynakların MARC kaydı örneği bulunmaktadır. Bu kayıt, dijital formatta olan bir kaynağı temsil etmektedir:

LDR  00000cmm  2200000 a 4500
001  000000789
003  DLC
005  20240531130000.0
100  1_ $aJohnson, Emily,$d1990-
245  10 $aE-books and MARC Cataloging /$cEmily Johnson.
260  __ $a[Place of publication not identified] :$b[Publisher not identified],$c2024.
300  __ $a1 online resource (150 pages) :$billustrations.
336  __ $atext$btxt$2rdacontent
337  __ $acomputer$bc$2rdamedia
338  __ $aonline resource$bcr$2rdacarrier
504  __ $aIncludes bibliographical references and index.
650  _0 $aElectronic books$xCataloging.

Kaynaklar ve Ek Bilgiler

MARC Standardı İle İlgili Kaynaklar

MARC standardı hakkında daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz:

– Library of Congress MARC Standards: [https://www.loc.gov/marc/](https://www.loc.gov/marc/)
– OCLC Bibliographic Formats and Standards: [https://www.oclc.org/bibformats/en.html](https://www.oclc.org/bibformats/en.html)

Online MARC Kataloglama Araçları

MARC kataloglama işlemlerini kolaylaştırmak için aşağıdaki online araçları kullanabilirsiniz:

– MARCEdit: [http://marcedit.reeset.net/](http://marcedit.reeset.net/)
– Connexion by OCLC: [https://www.oclc.org/connexion.en.html](https://www.oclc.org/connexion.en.html)
– Bibliovation: [https://www.ptfs.com/products/bibliovation/](https://www.ptfs.com/products/bibliovation/)