Sürdürülebilir Kalkınmada Kütüphane Binaları

İsmail Can Karademir

Sürdürülebilir Kalkınmada Kütüphane Binaları isimli ”Yeşil Kütüphane” temalı yazımızı umarım beğenirsiniz.

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte küresel anlamda meydana gelen değişimler, ekonomik dalgalanmalar yeryüzünün kaynak noktasında azalmasına neden olmaktadır. Meydana gelen bu etkiler ile birlikte çevresel tehditler artarak yapılaşma noktasında değişimi de zorlamaktadır.

Kütüphanenin oluşumunda etkili olan bina faktörü ile bulunmuş olduğu konum itibariyle yükümlü olduğu belirli işlevler bulunmaktadır. Bu işlevler ile birlikte belirli yöntemler doğrultusunda hareket ederek en iyi şekilde hizmet vermeye çalışmaktadır.

Kütüphaneler, belirlenen özel tasarımlar ile inşa edilmiş veya farklı bir amaç için kullanılan binaların tasarımını kütüphane formatına dönüştürülerek faaliyet sürdürmektedir.

Kütüphane amacı ile inşa edilen veya onarılan bu yapılar çevre üzerinde doğrudan veya dolaylı etkilere sahiptirler. Bu yapıların kullanılması, yenilenmesi ve yıkılması, yeniden kullanılmaya başlandığı sırada enerji, su kullanımı, atıkların üretimi ve kirli gazların ortaya çıkmasını beraberinde getirmektedir.

Ortaya çıkan bu olumsuz etkileri yok etmek çok kolay olmasa da etkilerini minimum düzeye indirgemek mümkün olabilir. Her yaşta herkesin yaşam boyu öğrenme merkezi olan kütüphaneler, bilgi kaynaklarını korumak ve bilgi hizmetlerini sunmak değildir, aynı zamanda çevreye karşı duyarlılığı arttırmak ve Uluslararası Standartlar doğrultusunda uygulamaları kendi bünyesinde gerçekleştirerek bir örnek teşkil etmektir.

Çevre dostu binaların bir akımı olan yeşil kütüphane binaları, doğanın dengesini korumaya katkı sağlamakla birlikte emsalleri ile aynı kalitede olabilecek, daha düşük bütçeler ile üretilmesi ve çevre kirliliğinde en az pay sahibi olması gerekmektedir.

Sürdürülebilir kavramı ile birlikte yeşil kütüphaneler, üçüncü mekân teknoloji- kütüphane ilişkisi gibi yeni kavramlara eşlik eden çağrışımlar ortaya çıkmaktadır.

Yeşil kütüphane olarak nitelendirilen mekânlar çevreci hareketi kapsamında belirli faaliyetler sonucunda yapıları gereği doğa ile uyumlu bir ahenk sağlamaktadır. Çevreci bir bakışla düzenlenen kütüphane binaları bünyesinde barındırmış olduğu koleksiyonlar ve kütüphane uygulamaları dışında, binaların çevresel sürdürülebilirliği açısından katkısı olacağı inkâr edilemez.

Yeşil kütüphane hareketi kapsamında inşa edilen kütüphane binalarını, Kaliforniya Atık Yönetim Kurulu, binayı ekolojik açıdan kaynak verimliliği sağlayan ve yeniden kullanılabilir, malzemelerden inşa edilmiş bina türü olarak tanımlanır.
Yeşil kütüphane binaları belirtilen tanım doğrultusunda çevrenin yeşil kalması, binanın yapımı veya onarılması ile birlikte bulunduğu konumun dengesini az zarar ile sağlık açısından katkı sunan yapılardır.

Yeşil kütüphane binaları belirtilen bazı özellikler doğrultusunda tasarlanmaktadır. Binaların inşası noktasında terk edilmiş bir sanayi bölgesi tercih edilmesi önerilebilir.

Bu sanayi noktasının çevreye kazandırılması açısından önemli bir husustur. Bunun için alan seçimi yeşil kütüphane binaları açısından önemli olduğu söylenebilir.

Binalar mevcut yapısı korunarak bir onarma işlemine tâbi tutulacak ise binanın bulunduğu konum yeşile elverişli değilse, maliyet- fayda hesabı yapılarak maliyeti hesaplanır ve gerekli iyileştirmeler yapılabilir.

Yeşil kütüphaneler ulaşım için alternatif ulaşım seçeneklerini destekleyerek kullanıcılar için bisiklet yolu ve park gibi alanları tasarlayabilirler.

Buna yönelik ayrıca toplu taşıma araçlarına, metro istasyonlarına yakın olması da bir diğer seçenek olarak belirlenebilir. Yeşil kütüphane binaları çevreci bakışı ile enerji kullanımı için binalarda yenilenebilir enerji kaynakları( güneş, rüzgâr, jeotermal) kullanılabilir.

Binaların çatı kısımları için yeşil renk kullanılması da öngörülmektedir. Yeşil rengin havada bulunan toz ve yağmur sularında ki zararlı maddeleri tutucu özelliğine sahiptir.

Böylelikle havanın temizlenmesine yardımcı olup enerji tasarrufu için ısı yalıtımını arttırır.

Doğal dengeye yönelik yapılması gereken bir diğer etmen olarak su tasarrufu için, kütüphane binalarında kullanılan musluk uçlarının kalitesinin arttırılması gerekmektedir.

Gri su sistemleri kullanılarak bina içerisinde kullanılan suyun tekrar kullanılabilir hale getirilebilir. Özellikle yağmur suları için kütüphane binalarının belirli belirli noktalarında kurulacak sistemler yardımı ile bu yağmur suları toplanılabilir.

Toplanılan yağmur suları ile bahçe sulaması, temizlik gibi işlemler içinde ciddi bir kaynak olabilmektedir. Binaların dışına inşa edilecek organik bahçe için bölgenin coğrafi koşulları göz önünde bulundurularak ağaç ve çiçekler dikilmelidir.

İnşa edilen bu ağaç ve çiçekler için damlama sulama sistemleri kurularak çevrenin yeşillendirilmesinde katkı sağlanabilir. Bina içerisinde veya dışarısında kullanılacak paneller, yer döşemeleri gibi malzemeler için geri dönüştürülebilir malzemeler kullanılabilir.

Kütüphane binaları inşa edilirken güneş enerjisinden faydalanacağı bir bölge olmasına da dikkat edilmelidir. Böylece güneş enerjili su ısıtıcıları tercih edilebilir.

Binaların iç ve dış kısmında kullanılacak ışıklandırma sistemleri için Energy Star sertifikalı lambalar ve LED ampuller kullanılmalıdır. Özellikle enerji tasarrufu için hareket sensörlü ışıklandırma kullanılabilir.

Kütüphane rafları tasarlanırken gün ışığının pencereden içeriye girişini engellemeyecek bir şekilde olmalıdır. Kütüphanenin duvarlarının boyası için beyaz renk tercih edilebilir. Çünkü: Gün ışığının yansımasını sağlar.

Belirtilen bu uygulamalar ile birlikte kütüphane binalarının çevresel sürdürülebilirliğe katkı sunmayı amaçlanmaktadır.