Bir Açık Erişim Denemesi: Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi

Bir Açık Erişim Denemesi: Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi

Enes Sivri

Atatürk Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Erzurum, [email protected]

Öz: Açık erişim, bir belgenin çevrimiçi ortamda okuyucunun belgeye ücretsiz olarak erişebilmesini, kopyalayabilmesini ve belgenin tam metinine ulaşmasına imkan sağlayan sistemin adıdır. Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi, bildiri yazarı tarafından oluşturulan bir platformdur. Bu platformun amacı Bilgi ve Belge Yönetimi alanında yapılan makale, tez, araştırma raporu, afiş, broşür, sunum, ödev, ders notları vb. gibi kaynakların belli standartlar ölçüsünde derlenmesi, korunması, saklanması ve bu arşivlerinin alana ilgi duyan kişilere ücretsiz olarak sunulmasıdır. Bu sayede Bilgi ve Belge Yönetimi alanında yapılmış olan çalışmalar sistemde erişime açılarak araştırmacıların bilgi kaynaklarına kolaylıkla erişilmesine olanak sağlamaktadır. Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemine yüklenen belgelerin erişimini arttırmak için üst veri olarak Dublin Core metadata etiketleri kullanılmaktadır. Çalışmada, Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sisteminin oluşturulma süreci anlatılacak ve sistem hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Sözcükler: Açık erişim sistemi, açık öğrenme, bilgibilim

Giriş

Hızla büyüyen teknolojinin sonuçlarından biri dünyamızın giderek dijitalleştiği gerçeğidir. 2016 yılı küresel dijitalleşme istatistikleri sonucuna göre 7 milyar 395 milyonluk nüfusun bir yıl içinde %10’luk büyüme ile 3 milyar 419 milyonunun aktif internet kullanıcısı olduğu göze çarpmaktadır. Türkiye’de ise nüfusun %43’ü internet kullanıcısı olarak göze çarparken bu kullanıcıların %96’sının internete bilgisayarlarından erişim sağladığı bilinmektedir. (Taşkıran, 2017)  Bireylerin internetin kullanım oranı artıkça bilgiye erişim yöntemleri de değişikliğe uğramaktadır. Bu sebep ile bireylerin doğru ve güvenilir bilgiye erişmelerini kolaylaştırmak için online platformlar oluşturulmuştur. Bunlardan biri olan açık erişim platformları ise bireylerin bilimsel literatürün internet aracılığıyla finansal, yasal ve teknik bariyerler olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, tam metne bağlantı verilebilir, dizinlenebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir şekilde olmasıdır. (AE Türkiye, 2020)  Bilgi iletişim sistemlerindeki ilerlemelerin sonucunda bireylerin gelişen teknolojiye ayak uydurmaları ve gereksinimlerini bu sistemler üzerinden gidermelerini zorunlu hale getirmiştir. (Yüksekdağ, 2016) Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi, artan bilgiler arasından bilgi bilimi kapsamına giren kaynakları veri tabanına yükleyerek ve bu kaynakları saklayarak kullanıcılara ücretsiz sunmayı amaç edinmiştir.

Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi

Sitemin Amacı

Bu çalışmanın amacı Bilgi ve Belge Yönetimi bölümü okuyan, kütüphane ve arşiv bilimine ilgi duyan araştırmacıların, öğrencilerin vb. kullanıcıların, bilgi bilimi kapsamında olan kaynaklara kolay ve ücretsiz bir şekilde erişmelerini amaçlar. Bu amacı gerçekleştirmek için yazar tarafından Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi adından platform tasarlanmıştır. Bu platformda bilgi bilimi kapsamına giren dokümanlar, dokümanı yazanın talebi doğrultusunda sisteme yüklenerek tüm kullanıcılara açık hala getirilir.

Sistemin Tasarımı ve Yöntemi

Çalışmada adı geçen Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi’nin tasarımı ve yazılımı tamamlanmış olup şu anda aktif olarak kullanılmaktadır.[1] Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi, PHP programlama dili HTML5, CSS3, Bootstrap  ve DataTables tasarım teknolojileri kullanılarak tasarlanmıştır. Sisteme yüklenen kaynakların tanımlama işlemlerini yapmak için 15 elementten oluşan ve her biri farklı etki alanını tanımlayan Dublin Core standardı (Soykan, 2007) kullanılmıştır. Kullanıcı ara yüzünde, dokümanın; adı, yazarı, konusu, kurum adı bilgileri bulunmaktadır. Bunun yanı sıra dokümanın özet ve tam metnine erişmelerini sağlayacak butonlar bulunmaktadır. Özet kısmından “Dokümanın Detaylarını Görüntüle” alanına dokümanın Dublin Core ile yapılan 8 veri giriş olan, DC.creator, DC.title, DC.coverage, DC.description.abstract, DC.source, DC.subject, DC.type ve DC.rights veri girişleri görülmektedir. Platforma eklenen dokümanlar online olarak görüntülenebilir, yazdırılabilir ve PDF olarak indirilebilir şekildedir.

Sistemin Standartları

Platforma yüklenmesi için doküman yazarı tarafından gönderilen dokümanların, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, kütüphane veya arşiv bilimi kapsamında olması gerekmektedir. Gönderilen dokümanların tam metni PDF olarak yüklenmekte olup dokümana erişim için yapılan veri girişleri doküman yazarı tarafından belirtilmelidir.

Sisteme Yönelik Beklenen Gelişmeler

Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Platformu açık kaynak kodlu olduğu için esnek yapıya sahiptir. Bu sebeple her zaman gelişime ve yeni teknolojilere entegrasyonu kolaydır. Sistemde şu an 12 adet doküman bulunmaktadır. Doküman sayısı arttıkça dokümanlara erişimi kolaylaştırmak için platformda; yazar adı-soyadı, anahtar kelime, özet, doküman adı ve tam metninde arama yapmayı sağlayacak arama motoru eklenebilir ve arama motoru AND, OR, NOT operatörleri ile desteklenebilir. Dokümanlar mail yolu ile gelip yazar tarafından yüklenmektedir. Platformun popülerliği artıkça kullanıcıların doküman yükleyip veri girişini yapacağı kullanıcı yönetim paneli eklenebilir. Kullanıcıların yükledikleri dokümanlar editör tarafından kontrol edildikten sonra sistemde erişime açılır. Dokümanın kaç kere görüntülendiğini ve indirildiğini tespit etmek için sayaç eklenebilir.  Dokümanların Bilgi Bilimi Açık Öğretim Sistemi 12 üniversitede bulunan bilgi ve belge yönetimi bölümü adına yönetici hesabı açılarak daha hızlı doküman yükleme sağlanabilir. Taleplerin artması sonucunda sistem bilgibilimi.net sunucusundan ayrılıp ayrı bir sunucu ve domaine bağlanılabilir. Daha kolay kurulum yapılmasını sağlamak için paket haline getirilebilir. Bunlar Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sisteminin gelişimi için öngörülen gelişmelerdir.

Sonuç ve Öneriler

Açık erişim platformları sayesinde doğru ve güvenilir bilgiye kolay ve ücretsiz bir şekilde ulaşılmaktadır. Yazar tarafından yapılan Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi ile, bilgi ve belge yönetimi bölümü okuyan veya mezun olmuş öğrencilerin ve kütüphane bilimine ilgi duyan bireylerin uzun uğraşlar sonucu yaptıkları makale, tez, sunum vb. dokümanların kaybolmasını engellemek ve bu dokümanları ücretsiz olarak erişime açmayı hedefler. Bu hedef sayesinde bilgi bilimi kapsamında olan dokümanlar belli bir platform altında toplanarak bilgiye erişimi kolaylaştırır.

Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sisteminin gelişim kaydedebilmesi için, Bilgi ve belge Yönetimi bölümü öğrencilerin oluşturdukları kaynakların bu sisteme yüklenmesi bölüm hocaları tarafından teşvik edilmelidir. Teşvik sayesinde popülerliği artacak olan Bilgi Bilimi Açık Öğrenme Sistemi bilgi bilimi alanında açık erişim kaynaklarından biri haline gelebilecektir.

Kaynakça

AE Türkiye. (2020, Mart 10). Açık Erişim Nedir?: http://acikerisim.org/acik-erisim-nedir/ adresinden alındı

SOYKAN, S. (2007). WEB TABANLI DUBLIN CORE METADATA ÜRETİCİSİ. Türkiye. MArt 10, 2020 tarihinde http://acikerisim.baskent.edu.tr/bitstream/handle/11727/1443/00204.pdf?sequence=3&isAllowed=y adresinden alındı

TAŞKIRAN, A. (2017). Açık ve uzaktan öğrenmede dijital bölünme. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 108-124.

YÜKSEKDAĞ, B. B. (2016). Açık ve uzaktan eğitimde öğrenme . Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 127-138.