Açık Erişim Açık Arşiv Sistemi

Açık Erişim Açık Arşiv

Açık Erişimin Tanımı

Açık erişim; bilimsel bilginin internet aracılığıyla finansal, yasal ve teknik engeller olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, tam metine bağlı olarak verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir biçimde kamuya ücretsiz açık olma olarak tanımlanabilmektedir.

Açık Erişim Açık Arşiv İlişkisi

Açık erişim bilimsel bilginin evrenselliği sonucu ortaya çıkmış, kullanıcıya doğru bilgiyi ulaştırmakta ve kullanıcılar arasındaki bilgi akışını sağlamaktadır. Belgelerin içerikleriyle ve orijinal üretim şekilleriyle birlikte elektronik ortama taşınması, bütün kullanıcıların kullanımına sunulması ve dağıtılabilmesi anlamını taşımaktadır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte elektronik yayıncılık alanında da büyük bir ilerleme kat edilmiştir ( Polat, 2008, s. 57). Elektronik ortama aktarılan belgelerin elektronik ortamlar dahilinde arşivlenip kullanıcıların erişimine açılmasıyla açık arşiv kavramı ortaya çıkmıştır.

Açık Erişimin Yararları

• Araştırma sonuçları daha çok kişiye ulaşmaktadır.
• Dergilerin atıf oranları yükselmektedir
• .Dergilerin etki faktörleri artmaktadır.
• Güvenilir, doğru üst veri bilgisi sağlamaktadır.
• Uzun süreli koruma sağlamaktadır.Bilimsel İletişimi güçlendirmektedir.
• Bilgiye erişim yolları çeşitlenmektedir.
• Dergi fiyatlarındaki dengenin korunması sağlanmaktadır.
• Farklı dillerdeki bilimsel bilgi paylaşılabilmektedir.
• Küresel mirasın korunmasına katkı sağlanmaktadır 

Açık Arşivin Dünyadaki Gelişimi

Açık erişim kavramı teknolojik alt yapısı düşünüldüğü taktirde 1963 yılında Ted Nilson’ un ortaya atmış olduğu ‘ çoklu ortam’ kavramına dayanmaktadır. Bu kavram kullanıldığı ortama göre şekillenmesi sonucu tanımlanmaya maruz kalmaktadır. Farklı zaman, ortam ve amaçlar doğrultusunda kullanılmasından dolayı bu tanım çeşitlilik göstermektedir.

Açık erişim kavramıyla ilgili bilgilerin ele alınması 2002 yılında Budapeşte Açık Erişim girişimi ile bağlanmıştır yılında ABD’ de bilim adamlarının, kütüphanecilerin ve yayıncıların temsilcilerinin katıldığı bir toplantıda açık erişim ile ilgili bazı kararlar alınmıştır. Bu kararlar daha sonra 2003’ te Bethesda bildirimi adıyla yayınlanmıştır. Bu bildirimde herhangi bir yayının açık erişim yayını sayılabilmesi için 2 özelliğe sahip olması gerekmektedir.

 Açık Arşivin Türkiye’ deki Gelişimi

Ülkemizde bilimsel dernekler, araştırma kuruluşlarıyla birlikte kütüphaneler 1980’li yıllardan sonra bilimsel araştırmalar sonucunda arşivlenip, erişime sunulması ve görünürlüğün arttırılması gibi konularda çeşitli projeler üretilmiştir. Açık erişim kavramıyla ilgili her geçen gün girişimlerin artmasıyla birlikte ülkemizde bu konuyla ilgili çalışmalar ve girişimler çok azdır.

Açık erişimle ilgili ilk çalışmalara Ankara Üniversitesi’nde başlanmıştır. 2000’li yılların başlarında Türkiye’ de açık arşiv ve erişim konusunda dünyada yayınlanan bildirgelerde konular ilk kez işlenmiştir. Ankara üniversitesi tarafından hazırlanan ve o yıl erişime sunulan açık arşiv sistemi Türkiye’ de ikinci kurumsal arşiv olma özelliğini taşımaktadır.

kaynak