LC Sınıflama Sistemi

LC Sınıflama Sistemi

Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi (LCC)

Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sistemi (LCC / Library of Congress Classification) isminden de anlaşılacağı üzere Kongre Kütüphanesi dermesinin sınıflandırılması, yerleştirme düzeninin oluşturulması, belirlenmesi amacıyla tasarlanmış, uygulanmış ve geliştirilmiştir. Bu yönüyle belli bir kütüphane için hazırlanmayan, genele hitabeden, evrensel olma amacı güden sınıflama sistemlerinden (DOS, EOS gibi) ayrılır.

Tarihçe

Bu sınıflama sistemi Bacon’ın çok bilinen bilginin sınıflaması şemasından adapte edilmiştir. Bu sınıflamadaki kitapların kırk dört grupta düzenlenmesi gerekir. Kütüphanenin kataloğu Jefferson’ın grup başlıklarına göre oluşturulmuş ancak kitaplar gruplar içinde alfabetik olarak düzenlenmiş, yerleştirilmiştir.

1899 yılında Dr. Herbert Putnam kütüphanenin yöneticisi (kütüphaneci) oldu ve kütüphanenin yeniden düzenlenmesi için yaptığı planlar yeni şemanın geliştirilmesine hız kazandırdı. Bütün sınıflama sistemleri incelenmiş ve bunların en iyi özelliklerinin yeni sınıflama sisteminde yer alması istenerek o zamana kadar yapılmış en geniş sınıflama olması istenmiştir. Böylelikle C.A. Cutter’ın Expansive Classification’ı (EC) takip edilerek faydalanılmış en önemli sistem oldu. Ancak Brunet’ten, Ondalık Sistem’den ve Brüksel (EOS) şemalarından birçok özellik alınmıştır. Birçok fikir ve öneri de basılı kataloglardan ve bibliyografyalardan çıkarılmıştır. Sınıflamanın notasyonu için üç unsuru olan bir kalıp seçildi.

 Birincisi, ana sınıflar için kullanılan tek büyük harf notasyonudur:

Sosyal Bilimler için H, Dil ve Edebiyat için P, Bilim için R vs. Bununla birlikte bir veya iki büyük harf kullanıldığında (daha sonra üç harf de kullanılmıştır) alt sınıflar belirtilmiş olur: H sosyal bilimlerde geneli temsil ederken HA notasyonu istatistikleri belirtir; Kimya için de QD kullanılır. Notasyonun ikinci unsuru, alt bölümleri göstermek için kullanılan 1’den 9999’a kadar Arap rakamlarından ibaret olan sayılardır. Üçüncü unsur ise her bir kitap için harf ve numara karışımı ile oluşturulan Cutter numarasıdır. Cutter numarası sınıflama numarasından sonra önünde ondalık işareti olan nokta ile birlikte gelir. Böylelikle bir eserin sınıflaması yapılmış olur ve raflara yerleştirilir. Ayrıca Cutter numarasından sonra isteğe bağlı olarak özellikle dermesi büyük kütüphanelerde eserin yayın tarihi eklenir. Oluşturulan bu numaranın bütününe ise yer numarası (call number) denir.

Kongre Kütüphanesi Sınıflama Sisteminde yer alan 21 ana sınıftan biri olan Z notasyonu ile gösterilen Bibliyografya ve kütüphane bilimleri diğer sınıflar için de gerekli olduğu için ilk olarak geliştirilmeye çalışılmış, taslağı 1898’de benimsenmiş ve listesi 1902’de yayınlanmıştır. 1904 yılında bütün sistemin bir taslağı çıkmış ve o tarihe kadar D, E-F, M, Q, R, S, T, U ve Z notasyonu ile gösterilen sınıfların listeleri tamamlanmıştı. Ayrıca A, C, G, H ve V sınıflarının listeleri ise oluşturulmaya devam etmekteydi. 1948’de ise K (Hukuk) sınıfı hariç tüm listeler tamamlanmış ve yayınlanmıştı. Bu sınıfın ilk listesi olan KF (Birleşik Devletler hukuku) alt sınıfı 1969 yılında yayınlandı. Hukukun diğer alt sınıflarının listeleri de bu tarihten itibaren çıkmaya devam etti (Chan, 1994: 328). K (Hukuk) sınıfının tamamlanması ise 2001 yılında KL-KWX Asya ve Avrasya, Afrika, Pasifik Bölgesi ve Antartika Hukuku’nun yayınlanmasıyla olmuştur

LCC’nin Temel Özellikleri ve Öğeleri

Kongre Kütüphanesi’nin ihtiyaçlarını tam olarak karşılayabilmek için tasarlanıp düzenlenmiştir. Kongre Kütüphanesi dermesi ağırlıkla Sosyal bilimler, Siyaset bilimi, Tarih ve Hukuk gibi konu alanlarında yoğunlaşmıştır. Sistemin gelişimi de bu yönde olmuş öncelik bu alanlara verilmiş, diğer alanlardaki gelişmeler nispeten daha yavaş olmuştur. Özellikle bu sebepten dolayıdır ki sistemin diğer büyük sınıflama sistemlerinden farklı olduğu, genele, evrensele hitap etmediği düşünülmüştür. Ancak sistemin kendi içindeki tutarlılığı, istenildiği kadar detaya inebildiği, genişlemeye oldukça müsait olduğu ve şu an dünyanın en büyük kütüphanesi olan Kongre Kütüphanesi’nin bu sistemi kullanması ve gelişmesinden sorumlu olması gibi nedenler bahsedilen eksikliklerin kolayca aşılabileceğini ortaya koymuştur. Böyle de olmuştur ve sistem devamlı gelişerek, büyüyerek şu an dünyanın önde gelen ilk iki sınıflama sisteminden biri olmuştur. Temelde LCC sistemi 19. yüzyılda ortaya çıkan diğer sınıflama sistemleri gibi belli bir disipline dayanır. LCC ana sınıfları Kongre Kütüphanesinde bulunan dermenin bütün konu alanlarını temsil edecek şekilde temel akademik alanlara veya disiplinlere uygun olarak oluşturulmuştur. Ana sınıflar alt sınıflara bölünür. Bunlar, özel disiplinler veya türlerini temsil eder. Sınıflar veya alt sınıflar daha sonra tekrar konu ve/veya biçime; yer veya zamana göre alt bölümlere ayrılırlar. Böylece sistemin hiyerarşik bir yapısı olduğu, sistemde genelden özele doğru bir ilerlemenin olduğu ortaya çıkıyor. Burada diğer modern sınıflama sistemlerinin çoğundan farklı olan özelliği ise aslında hiyerarşiye dayanmayan ayrıntılı konu alt bölünmelerinin yer aldığı bir liste şema (Enumerative scheme) olmasıdır. Çoğu konu alt bölümleri çok detaylı bir şekilde listelenir; birleşik veya bölünmüş (bir konuyla birlikte çeşitli kategorilerinin yani yer, zaman, biçim, konu gibi belirlenmiş hali, faset) konular, listelerde (schedules) belirli bir şekilde listelenir. Sistemde birçok yardımcı tablo vardır. Bunlar aslında listelerde alan sağlayan bir araç özelliği taşır. Genellikle bir listedeki bir başlıktan (caption) sonra sıralanan numaralardan özel, belirli numaralar oluşturmak için kullanılır. Yani DOS veya diğer sistemlerden biraz farklıdır. DOS’ta yardımcı tablolar sabittir ve genele uygulanır. LCC’de ise her liste için ayrı ayrı yardımcı tablolar tam manasıyla oluşturulur, ihtiyaca göre de boşluklar değerlendirilir

Diğer sistemlerde olduğu gibi yığılmalar, notasyonun gereğinden fazla sembol içermesi veya nerede ise alakasız konuların aynı yerde gösterilmesi durumu bu sistemde söz konusu değildir. Sistemin genel özelliklerinin bu durumu elverişli kıldığı açıktır. Yani ana sınıflarının fazlalığı, notasyonunun alfanümerik olması ve her bir yayın için tek (unique) bir numara oluşturulması ve bunların standart denebilecek bir uzunlukta olması gibi olumlu özellikler sistemi diğer sistemlerden görece üstün kılar.

LCC ayrı ayrı basılmış 47 şemada 21 ana sınıfı içermektedir.

 LCC’de her şema diğerinden bağımsız olarak geliştirildiğinden, her birinin uygulama ve kullanımı diğerlerinden farklıdır. DOS’taki kullanım açıklamaları ve dizinden farklı olarak LCC’de sınıflandırma sisteminin tümünü kapsayan açıklama ve dizin yoktur. Ancak her şemanın formu çeşitli açılardan birbiriyle benzerlik gösterir. Bunları sıralayacak olursak

1. Şemanın kapsam ve tarihi gelişimini içeren bir önsöz,
2. Şemanın geniş bir anahat özeti,
3. Şemanın ayrıntılı ana hattı,
4. Sınıflandırma şemasının kendisi,
5. Özel tablolar, dizin ve şemanın içinde yer almayan eklemeler ve değişikliklerdir.

LC Güçlü ve Zayıf Yönleri

Güçlü Yönler

1. Memnuniyeti artırıcı biçimde pratik bir sistemdir. Pragmatizmin büyük bir başarısıdır. Yani felsefe ve teoriye dayanan bir anlayıştan ziyade uygulamadaki pratik ihtiyaçların çok daha belirleyici olduğu bir anlayışın ürünü olması ve bunu başarıyla sürdürmesidir.
2. LC dermesindeki materyallere göre yazınsal yoğunluğu (literary warrant) temel almıştır. Yapısı (doğası) ve içeriği akademik ve araştırma kütüphanelerinde yer alabilecek şekilde akla uygundur.
3. Minimum seviyede notasyonel senteze gerek duyan büyük ölçüde ayrıntılı bir liste (enumerative) sistemidir.
4. Her bir konu listesi konu uzmanlarınca hazırlanır.
5. Notasyonu özlü (compact) ve yeniliklere açıktır (hospitable).
6. Büyük çoğunluğu LC’de gün be gün yapılan kataloglama çalışmalarında ortaya çıkan gereksinmelerden doğan çok sayıda ekler ve değişiklikler vardır. Ayrıca bunlar kataloglama çevresince de kolayca elde edilebilir.
7. Materyalin büyük parçalarının yeniden sınıflandırılması (reclassification) ihtiyacı minimum bir seviyede tutulur.

Zayıf Yönler

1. Kapsam notları (scope notes) DOS’unkilere nazaran daha kötüdür.
2. Vurguda (emphasis) ve terminolojide ulusal eğilim çok yüksektir.
3. Konuların az bir kısmı bileşik konular olarak sistemde yer alır. Özel kuralları, şartları henüz belirlenmeyen çok konulu veya çok elementli eserler tam olarak doğru bir şekilde sınıflanamazlar.
4. Alfabetik düzenlemeler çoğunlukla mantıksal hiyerarşilerin yerine kullanılır.
5. Konu analizi için açık ve önceden bilinen bir teorik temeli yoktur.
6. Değişmezliği, kararlılığı sürdürmenin sonucunda sınıflamanın kısımları eskimiştir, bir bakıma yapısı ve düzenlemesi- söz dizimi (collocation) günümüz şartlarını yansıtmaz.
7. Konu listelerini (schedules), ekleri (supplements), değişikliklerin yeni duyurularını yapmak ve eklerin, değişikliklerin tümünü devamlı güncelleme işi pahalıya mal olur.

Notasyon

LCC’de kullanılan notasyon alfanümerik özelliğinden dolayı karma bir notasyondur. Alfabenin 25 büyük harfi ve Arap rakamlarından ibaret olup sistemin sembollerle gösterimini, temsilini sağlar. Konu anlatımında büyük ölçüde açıklandığı üzere karma notasyonun sisteme ne kadar yararlı olduğu açıktır. Sistemin genişlemesine, her bilgi alanının, konunun kolayca gösterilmesine, yenilerinin eklenmesine olanak sağlar. Herhangi bir yığılma söz konusu değildir. Geniş konu alanlarında da bu durum geçerlidir. Çünkü kullanılan notasyondaki harf ve rakam kombinasyonu o kadar elverişli düzenlenmiştir ki şimdiye kadar geçen bir asır boyunca böyle bir sorun olmamış ve sistem içersinde en az 5 ana sınıf daha eklenebilecek olması, kullanılan listelerde de birçok boşluğun olması sistemde yığılmalara, notasyonun yetersiz kalmasına mani olmuştur. Gelecekte ise uzun vadede böyle bir sorunun yaşanacağına dair bir düşünceye, öngörüye literatürde rastlanmamıştır. Bu konu şu açıdan da önemlidir ki diğer büyük ve önemli sınıflama sistemlerinin en önemli sıkıntılarından bir tanesi olan bu yığılmalar, notasyonun yetersiz kalışları, gereğinden uzun olan notasyonlar gibi sorunlar neredeyse sınıflama sistemleri kurulalı beri var olmuştur. Bu biraz abartılı gibi gözükse de bir gerçeği yansıtmaktadır. Çünkü bir asır öncesinde de sistemin notasyonunun ne kadar gelişmeye, büyümeye elverişli olup olmadığı belli oluyordu. Örneğin DOS, 10 ana sınıfı olması ile bu duruma en güzel örnektir. Birbiriyle pek ilgisi olmayan bazı konu alanları, disiplinler aynı ana sınıf altında yer alabilmektedir. Notasyonun uzunluğu istenmeyecek derecede uzun olabilmektedir. Bu gibi olumsuzluklar doğal olarak büyük ve önemli bir sınıflama sisteminde olması istenmeyen, kullananlara sıkıntı yaratan bir durumdur. Dolayısıyla LCC’nin kullandığı notasyonun böyle önemli bir eksiklikten uzak olması dikkate değer bir özellik olarak görülebilir.

Son olarak yer numarasından kısaca bahsetmek yerinde olacaktır. LCC’nin temelde bir yerleştirme düzeni olması nedeniyle dermede bulunan her türlü materyal (kitap vs.) için tek bir (unique) yer numarası (call number) oluşturulması gerekmektedir. Şimdiye kadar notasyon hakkında bahsettiklerimiz yer numarasının iki kısmından biri olan sınıflandırma numarasıdır. İkinci kısım ise kitap numarası olarak adlandırılır. Kitap numaraları yazarın adının (soyadının) veya bibliyografik kaydın temel girişinin (eser adı gibi) ilk harfi ile bunu izleyen ve Cutter tablosunda verilen kurallara göre çıkarılmış olan sayıdan meydana gelir. LCC’de yazar numarası oluşturma yöntemi olarak adlandırılan bu durum DOS’ta nadiren kullanılır.

 Kitap numaraları ondalıklı olarak kullanılır. Örneğin; Z 695.W94 notasyonuyla gösterilen LC yer numarasında ilk kısım olan sınıflandırma numarası Z 695 (burada Z Bibliyografya ve kütüphanecilik konusu için sınıf harfi, 695 ise kitapların kataloglanması için kullanılan alt sınıf numarasıdır) daha sonra ondalık işareti olan nokta (.) ile başlayan kitap numarası kısmı .W94 gelir. Bu kısım ise temel girişin ilk harfi ve Cutter tablosundan çıkartılan numaralardan oluşur.

LC SINIFLAMA ŞEMASI

Kaynakça

Aksoy, S. (2015). Sistematik ve Alfabetik Sınıflama Düzenlerinin Bilgiye, Belgeye Konusal Erişim Açısından Karşılaştırılması. İstanbul: E-Kitap Projesi.

http://kisi.deu.edu.tr//erkin.baser/LC%20%c5%9eEMASI.pdf