Kütüphanede Danışma Hizmeti

Danışma Hizmeti

referans hizmeti

Danışma Hizmeti: Kullanıcı hizmetleri ve danışma derneğinin verdiği tanıma göre danışma hizmeti, kütüphanedeki personel yardımı, yönlendirmesi, göstermesi gibi değişik formadaki bilgi hizmetlerini içeren ve kullanıcının ilgilendiği ve ihtiyaç duyduğu bilgi kaynağına erişimini ve yayımını sağlayan ve yol gösterici özelliği olan hizmetlere danışma hizmeti denir

DEĞIŞEN BILGI ORTAMI VE DANIŞMA HIZMETI

• Chandler (2001) bu değişimi Sutton’a (1996) dayanarak şu dört grup altında vermektedir:

      1.Geleneksel dönem: Bilgi merkezlerindeki koleksiyonunun kitap, dergi gibi basılı kaynaklarla sınırlı olduğu dönem.

2. Otomasyon dönemi: Basılı ve elektronik ortamda kayıtlı bilginin bir arada yer aldığı dönem.
3. Karışık dönem: Basılı ortamın yanı sıra elektronik kaynakların da kullanılıdığı ve bunlara uzaktan erişimin mümkün olduğu dönem.
4. Elektronik dönem: Elle tutulur belli bir koleksiyona sahip olmaksızın, farklı iletişim araçları ile zaman ve coğrafik sınırlamalardan bağımsız, bilgiye erişilip dağıtımının yapıldığı dönem

Tarihsel Açıdan Gelişimi           

   1876 yılında  Samuel Green’in “American Library Journal” yayımladığı “Okuyucular ve kütüphaneciler arasındaki kişisel ilişkiler” başlıklı makalesi ile modern danışma hizmetinin temellerinin atıldığı kabul edilmektedir.

Samuel Green’e Göre     Danışma Hizmeti

1. Kullanıcı sorularının yanıtlanması,
2. Kullanıcıya bilgi kaynağı seçiminde yardım,
3. Kullanıcı eğitimi,
4. Kütüphanenin topluma tanıtımı
5. Kullanıcının gereksinim duyduğu bilginin bulunması veya bilgiye kendisinin ulaşabilmesi için gerekli yardımın sağlanması,
6. Bilgi okuryazarlığı becerilerinin kullanıcıya kazandırılması,

 Gibi Hizmetleri İçerir

1887 yılında ise ilk kütüphanecilik okulu olan Columbia College’da açılmış ve “kullanıcılara yardım” isimli bir ders müfredatında yer almıştır.

20.YÜZYILDA DANIŞMA HİZMETLERİ

• Bu yüzyılın ilk çeyreğinde danışma hizmeti uygulaması ve konsepti kütüphaneler arasında yaygınlık kazanmış ve danışma hizmeti özel bir hizmet olarak kütüphanelerde uygulanmaya başlanmıştır.
• Bu yüzyılın ilk dönemlerinde halk kütüphanesinin danışma birimi telefonla bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya başlamıştır.
• Yine bu dönemde danışma hizmeti kütüphanelerde bir şube (branş) olarak verilmiş ve kütüphanede danışma hizmeti için özel yerler oluşturulmuştur.

DANIŞMA KÜTÜPHANECİLİĞİ LİTERATÜRÜ            

Özellikle William A. Katz’ın “ Introduction to Reference Work, Volumes I and II” adlı eseri sürekli güncellenerek yayınlanmış ve bu alanın temel eseri olarak kabul edilmiştir.

Danışma hizmetleri ile ilgili literatüre erişim için şu indeksler kullanılmaktadır:

               1.Arama Stratejileri

               2.Bütün Edebiyatı

               3.Library ve Bilgi Bilimi Özetleri

               4.Eğitimde Yolculuğa Akım Endeksi

               5.Sosyal Bilimler Atıf İndeksi

DANIŞMA HİZMETİ TÜRLERİ

1. Hazır danışma soruları hizmeti
2. Bibliyografik doğrulama hizmeti (toplu katalog, index)
3. Kütüphaneler arası ödünç verme ve belge sağlama/gönderme hizmeti(LC ve ILL)
4. Araştırma soruları hizmeti
5. Ücretli hizmetler ve bilgi brokerlığı
6. Okuyucuya tavsiye hizmeti
7. Seçmeli bilgi yayımı
8. Rehberlik
9. Elektronik Danışma Hizmetleri

1.Hazır Danışma Soruları Hizmeti Nedir ?

       En önemli temel bilgi hizmetlerinden biridir. Hazır danışma sorusu sadece bir ya da iki danışma kaynağını kullanarak hızlıca cevaplandırılması düşünülen sorudur.

Karmaşık sorulardan basit ve kısaca cevap verebilecek soruların yanıtladığı bu hizmet ansiklopedilerden,almanaklara ve indekslere kadar çeşitli kaynaklar kullanılarak yerine getirilmektedir.

2.Bibliyografik Doğrulama Hizmeti Nedir?

                      Bilgi hizmetlerinde sunulan bir diğer önemli hizmet bibliyografik doğrulama hizmetidir.

                      Örgütler, yerler, insanlar, olaylar hakkında bilgi vermenin dışında hazır danışma hizmeti ile aynıdır.

Bibliyografik doğrulama, kütüphane ve toplu katalog, bibliyografyalar, kataloglar, indeksler gibi bibliyografik kaynakların elektronik ve basılı versiyonlarının arama yapma hizmeti içermektedir.

3.Kütüphaneler arası ödünç verme ve belge sağlama/gönderme hizmeti(LC ve ILL)

       Kullanıcının ihtiyaç duyması durumunda danışma/referans görevlisinin ihtiyaç duyulan materyali  başka kütüphanelerden temin etme hizmetine verilen isimdir.

4.Araştırma Soruları Hizmeti Nedir?

                      Hem hazır danışma hem de bibliyografik doğrulama hizmetleri, araştırma desteği sunma ve diğer temel bilgi hizmetlerini sağlayabilir.

                      Bu hizmet hazır danışma sorularının cevapları ile karşılığında kütüphanecilerin daha çok efor harcamaları gereken bir hizmet olarak kendisini göstermektedir.

   5.Ücretli Hizmetler ve Bilgi Brokerlığı

• Elektronik ve basılı enformasyon kaynakları,
• Bibliyografya derleme,
• Belge sağlama ve gönderme,
• Danışmanlık hizmeti,
• Ticari marka ve patent araştırmaları,
• Dosyaları (belgeleri) düzenleme,
• Kurum içinde kütüphane ve bilgi hizmetleri inşa etme,
• Seçmeli bilgi yayımı gibi hizmetleri sağlamaktadırlar.

6.Okuyucu Tavsiye Hizmeti 

                      Bu hizmet, çoğunlukla kullanıcının yaşı,cinsiyeti,eğitim düzeyi vs. gibi biyolojik ve sosyal statüsü dikkate alınarak hangi kaynakları kullanmaları gerektiği ve bu kaynaklara nasıl ulaşacakları gibi konuları içerir.

7.Seçmeli Bilgi Yayımı

                      Bazı durumlarda danışma kütüphanecileri yeni bilgi merkezine ona yeni gelmiş yayınları kullanıcıların ilgilendiklerini düşünerek onları bilgilendirirler.

                      Kullanıcı ve danışma kütüphanecisi arasındaki ilişkinin düzenlenilmesi ve sürekliliği daha çok formel ve bu hizmet kullanıcının ilgilendiği kaynakları ona ulaştırma şeklinde düzenlenir.

8.Rehberlik Nedir

                      Bazı kullanıcılar bilgiye ve bilgi kaynağına ulaşabilmek için danışma kütüphanecisinin rehberliğine ve danışmanlığına ihtiyaç duyarlar.

                      Danışma kütüphanecisinin kullanıcıların yönelttiği gerçeklere dayalı danışma sorularının sonucunda cevaplaması için farklı yaklaşımlar benimsemesi işlemine rehberlik denir.

    9.Elektronik Danışma Hizmetleri

Tanım: Genel olarak, geleneksel danışma hizmetinin sayısal ortamda yeni boyutları ile yeniden tanımlanmasıdır.

• Web üzerinde tanıtım
• Web üzerinden kullanıcı eğitimi
• Bilgilendirici-yönlendirici e-belgeler
• Kullanıcı merkezli web sayfaları
• Herkese / belli gruplara yönelik uygulamalar
• E-sorular
• Herhangi bir kullanıcı olabilir. (mevcut, potansiyel hedef grubu içinden veya dışından yeni kullanıcı)
• Kullanıcı-kütüphaneci bir birinden bağımsız (kullanıcıyı kendisi istemezse tanıma olanağı yok, kimliğini saklayabilir)
• Kullanıcı istediği zamanda ve bulunduğu yerden sorar
• Kütüphaneci uygun zamanında ve bulunduğu yerden cevaplar

 Danışma Görüşmesi Nedir?

                              Danışma görüşmesi bir kullanıcı ve bir danışma kütüphanecisi arasındaki konuşmaya dayanmaktadır.

                              Bu görüşmenin amacı kullanıcının bilgi ihtiyacını karşılamak ve mevcut enformasyon kaynaklarını verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır.

Danışma Görüşmelerinin Prensipleri;

1. Dostça bir davranışla kullanıcıyı selamlama ve gülümsemek.
2. Kullanıcının ne dediğine önem vermek ve onu dikkatlice dinlemek.
3. Kullanıcının bütün sorularına önem vermek buna bir uzmanlık yardımı olarak bakmak
4. Soruyu tam anlayana kadar kullanılacak stratejiyi asla düşünmemek.
5. Soruya tam olarak cevap verildiğinde danışma kaynaklarını kullanmak ve kullanıcıya söylemek.
6. Kullanıcıyı daha çok yardıma ihtiyaç duyduğunda tekrar gelmesi için davet etmek

Kaynak:

Yılmaz, Malik, (2012),”Danışma hizmetlerinin değişen yüzü: Geleneksel danışma hizmetlerinden dijital danışma hizmetlerine”, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Prof.Dr. K. Gülbün Baydur’a  Armağan içinde (219-226), Yay. Hzl. Özgür Külcü, Tolga Çakmak ve Nevzat Özel, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü