Medya Okuryazarlığı Nedir

MEDYA OKURYAZARLIĞI

Medya Okuryazarlığı, Medya, televizyon, gazete, dergi, e-mail, posta gibi iletişim yollarını kapsamaktadır. Aynı zamanda basım ve medya hizmeti sunan yerler için de kullanılmaktadır. Okuryazarlık en genel tanımıyla alfabe ile yazabilme ve okuyabilmeye denilmektedir.

RTÜK tarafından kurulan medya okuryazarlığı web sitesinde verilen tanımda:

 Medya okuryazarlığı çeşitli türden (görsel, işitsel, basılı vb.) medya mesajlarına erişebilme,     erişilen medyaları eleştirel bakış açısıyla çözümleyip değerlendirme ve kendi medya iletilerini üretebilme becerisidir.

Medyanın çocukların fiziksel, bilişsel ve sosyal gelişimleri üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri olduğu ileri sürülmektedir. Yapılan araştırmalar özellikle çocukların hayatlarında medyanın zaman ve mekân olarak yerinin artmakta olduğunu göstermektedir. Öte yandan medya iletilerinin kendine özgü yapısının, dilinin ve uygulamalarının olduğu ve bunların sürekli değişmekte, gelişmekte olduğu da aşikârdır. Bireylerin bu mecraları daha verimli kullanmaları ve bunu yaparken maruz kalınabilecek bazı riskler karşısında farkındalık geliştirebilmeleri için, medya iletileri ve yöntemleri konusunda bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Dolayısıyla bu durum, çocukların medya konusunda eğitim almalarının önemini ve verilecek eğitimin de mütemadiyen güncellenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Alandaki öncü ülkelerde sürdürülen bu çalışmalar “medya okuryazarlığı” eğitimi olarak adlandırılmaktadır (Medya okuryazarlığı nedir?, 2016).

Verilen diğer tanımlarda medya okuryazarlığı:

• Medya okuryazarlığı insanların içinde bulundukları dünyada kodlar oluşturmaları, onları anlamlandırma ve aktif bir şekilde değerlendirme yapıp eleştirdikleri bir beceriye işaret etmektedir. Medya okuryazarlığı bireye medya ve medya araçlarının doğru bir şekilde okunmasına katkıda bulunur (Aksu, 2019, s. 22).
• “Medya okuryazarlığı medya kod ve geleneklerini analiz etme, medyanın değer ve ideolojilerini eleştirebilme, medya metinleri tarafından üretilen mesajları yorumlama, medyanın içeriğini değerlendirme ve seçici olma, medyanın etkilerini fark etme, medyayı akıllıca kullanmayı sağlayan pedagoji[1]”(Uysal, 2016,s.47).
• “Medyanın kötü etkilerini ve yaşanan akımlara karşı korunmak için iletişim aracıdır.”(Tokgöz, 2010, s. 155).
• Potter(2001) medya okuryazarlığı kavramını tek bir tanımda toplamayıp maddeler üzerinden açıklamıştır:
• Medya okuryazarı olmak medyayı akıllı ve etkili bir şekilde kullanmaktır.
• Medya endüstrilerinin siyasi görüşü, gelişmesi, ekonomik tabanı ve idari yapısı konusunda bilgi sahibi olmaktır.
• Farklı kaynaklardan gelen bilginin ve toplumun inanç, tavır, davranışlar ve değerler üzerindeki etkisinin bilincinde olmaktır.
• Demokratik bir biçimde değişik medya kanalları yoluyla etkili iletişim kurmaktır.
• Yeni iletişim ortamları sürekli oluşup, toplumun isteği doğrultusunda gelişmektir(Akt: Sur, 2012, s. 37).

MEDYA OKURYAZARLIĞININ TARİHÇESİ

İngiltere, Avustralya, Kanada ve ABD gibi ülkeler medya okur yazarlığı alanında ilk çalışmaları yapan ülkelerdir. Bu ülkeler, medyanın gücünü erken keşfederek öğretim programlarına “medya okur yazarlığı” nı dâhil etmişlerdir.

• Kuzey Amerika’da yer alan ilk araştırmalar kitle iletişim araçları üzerine yoğunlaşmaktaydı. 1930’lar ve 1940’ların başlarındaki bu çalışmalar Kanadalı araştırmacı Harold Laswell’in ortaya attığı hipodermik iğne teorisinin egemenliği altında sürdürülmekteydi. Bu teoriye göre insanlar, medyanın sürekli bir biçimde enjekte ettiği savunmasız bireyler olarak görülüyorlardı.

• 1950 ve 1960’lı yıllarda reklam sektörü altın çağlarını yaşamıştır ve medya önemli bir hale gelmiştir.

• 1970’lerden itibaren Amerika’da kitle iletişim araştırmaları odağını izleyici üzerine kaydırmaya başlamıştır.

• 1980’lerde, medyanın ideolojik gücünün imgenin doğallaşmasına bağlı olduğu kabul edildi. İmge ve temsillerin tüketimi de medya okuryazarlığının odak noktası haline geldi.

• 1980 ve 1990 yıllarında birçok Avrupa ülkesinde medya okur yazarlığı ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Medyanın gücü kabul edilmiştir(Yıldırım, 2017, s.43-44).

 MEDYA OKURYAZARLIĞI NE İŞE YARAR?

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçtikten sonra buharlı makinenin bulunması ve ardından arka arkaya gelen yepyeni teknolojiler medya okuryazarlığını da meydana getirmiştir.

Medya okur yazarlığı medyayı doğru anlama, doğru yorumlama ve doğru değerlendirmenin dışında hayatı düzene koyması açısından da önemli bir yere sahiptir. Hayatımızın büyük bir çoğunluğunu teknolojik aletler başında geçirmekteyiz. Aradığımız tek parmağımızın ucunda, zahmet çekmeye bile gerek kalmadan bize gelmektedir. Gelişen dünya üzerinde bilgiyi elinde tutan kazanan konumuna geçerek stratejik olarak öne geçmektedir. İşte bu yüzden de gelişme ve yenileşmenin anahtarı okumak ve üretmekten geliyor. Her bakımdan insanın ilerlemesi için okuması, anlaması, düşünmesi, soru sorması ve bir şeyleri merak etmesi gerekiyor.

Dergideki yazılar, veri tabanlarındaki makaleler, bilgi vermek için anlatılan videolar, canlı dersler, online eğitimler vb. Bunların her biri bir araya gelerek gelişimi, bilginin gücü ve kuvvetini meydana getiriyor.

KAYNAKÇA

Aksu, Y. (2019). Medya Okuryazarlığı Dersine İlişkin Öğrenci Tutumlar İle Öğretmen ve Öğretmen Adayı Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü, Giresun.

Medya okuryazarlığı nedir? (2016, Ekim 11). Nisan 26, 2020 tarihinde Medya Okuryazarlığı: https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/menu_goster.php?Guid=B7AA7732-1593-4B32-BDED76E64C2A5FA&Menuld=2 adresinden alındı

Sur, E. (2012). İlköğretim İkinci Kademe Öğretmen ve Öğrencilerinin Medya Okuryazarlığına İlişkin Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ensititüsi, Niğde.

Tokgöz, O. (2010). Temel Gazetecilik. (8. Baskı). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları

Uysal, M. (2006). Medya ve Şiddet,Toplumsal Bir Sorun Olarak Şiddet Sempozyumu. Ankara. 121-128.

Yıldırım, Ş. (2017). Türkçe ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Medya Okuryazarlığı Eğitimi İle İlgili Becerileri ve Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Endüstrisi, Van.

---

[1] İnceleme alanı çocuklar olan; çocukların duygusal, zihinsel ve sosyal gelişimleri için araştırma yapan bilim dalıdır.